Thơ Tản Đà

Muốn làm thằng Cuội

Đêm thu buồn lắm chị Hằng ơi!
Trần giới em nay chán nữa rồi.
Cung Quế đã ai ngồi đó chửa?
Cành đa xin chị nhắc lên chơi.
Có bàu có bạn, can chi tủi,
Cùng gió cùng mây, thế mới vui.
Rồi cứ mỗi năm rằm tháng tám,
Tựa nhau trông xuống thế gian, cười.

Tiếng sấn ân tình bốn mặt ran,
Tướng quân chi tiếc cánh hoa tàn!
Đôi hàng nước mắt, đôi làn sóng,
Nửa đám ma chồng, nửa tiệc quan.
Tổng đốc ví thương người bạc phận
Tiền Đường chưa chắc mả hồng nhan
Trơ trơ nấm đất bờ sông nọ
Hồn có nghe chăng mấy giọng đàn?

Đời người như giấc chiêm bao
Mà trong mộng ảo lại sao không nhàn ?
Đã sinh ra ở nhân hoàn
Lao tâm lao lực một đoàn khác chi?
Người ông lớn, đứa cu li
Nhọc lòng nhọc xác cũng vì "cái ăn".
Cuộc đời kinh tế khó khăn,
Người đời càng phải nhọc nhằn sớm hôm.
Những người khố rách áo ôm
Mồ hôi đổi lấy bát cơm no lòng .
Người thương mại, kẻ canh nông
Lo tiền, lo thóc, năm cùng lại năm.
Ngày ngày hai buổi đi làm
Cụ thừa trong sở, ông tham trên toà.
Người khiêu vũ kẻ xướng ca
Cũng là nghề nghiệp con nhà làm ăn.
Người viết báo kẻ bán văn
Sinh nhai cái bút khó khăn lần hồi.
Người đi sông nước ngược xuôi,
Kẻ đem kim chỉ ngày ngồi vá may.
Kẻ đi đồn thú Đông Tây,
Người khua chuông mõ ăn mày cửa không.
Người thuyền thợ kẻ gánh gồng
Người canh cửi kẻ bên sông lưới chài,
Cùng trong lao động một đời,
Kể sao cho xiết hạng người thế gian!
Giàu sang chưa dễ ai nhàn,
Nghèo hèn ai chớ phàn nàn làm chi!
Vui buồn ai cũng có khi
Có hoan lạc có sầu bi lẽ thường.
Trăm năm một giấc mơ màng,
Nghĩ chi cho bận gan vàng hỡi ai!

Con đường vô hạn khách đông tây
Ta nhớ ai mà đứng mãi đây ?
Nước rợn sông Đà con cá nhảy,
Mây trùm non Tản cái diều bay.
Nặng như quả đất mà xoay được,
Cao đến ông trời khó với thay!
Trời, đất, cá, chim đều tự đắc,
Ở đời ai dễ chẳng vung tay!

(Nguyên tác chữ Hán của Tản Đà, Nguyễn Thiện Kế dịch Nôm)

Cô ơi cô đẹp nhất đời,
Mà cô mệnh bạc, thợ trời cũng thua!
Một đi từ biệt cung vua,
Có về đâu nữa! Đất Hồ nghìn năm!
Mả xanh còn dấu còn căm,
Suối vàng lạnh lẽo, cô nằm với ai ?
Má hồng để tiếc cho ai,
Đời người như thế có hoài mất không ?
Khóc than nước mắt ròng ròng,
Xương không còn vết, giận không có kì!
Mây mờ trăng bạc chi chi,
Hôi tanh thôi có mong gì khói nhang!
Ới hồng nhan, hỡi hồng nhan!
Khôn thiêng cũng chẳng ai van ai mời.
Trời Nam thằng kiết là tôi
Chùa Tiên, đất khách, khóc người bên Ngô.
Cô với tôi, tôi với cô
Trước sân lễ bạc có mồ nào đây.
Hồn cô ví có ở đây
Đem nhau đi với, lên mây cũng đành!

Trời sinh ra bác Tản Đà,
Quê hương thời có, cửa nhà thời không.
Nửa đời Nam, Bắc, Tây, Đông,
Bạn bè sum họp, vợ chồng biệt li.
Túi thơ đeo khắp ba kì,
Lạ chi rừng biển, thiếu gì gió trăng.
Thú ăn chơi cũng gọi rằng
Mà xem chửa dễ ai bằng thế gian.
Hà tươi cửa biển Tu Ran,
Long Xuyên chén mắm, Nghệ An chén cà.
Sài Gòn nhớ vị cá tra
Cái xe song mã, chén trà Nhất Thiên
Đa tình con mắt Phú Yên,
Hữu tình rau bó ông Quyền Thuận An
Cơn ngâm Chợ Lớn chưa tàn,
Tiệc xèo lại có Văn Bàn, Vũ Lao .
Chấn Phòng đất khách cơm tầu
Con ca xứ Huế, cô đầu tỉnh Thanh.
Mán Sừng, cái bánh chưng xanh
Hoa Kì tiệc bánh Tin lành nhớ ai
Sơn dương, sò huyết Hòn Gai,
Đồng Sành cá đối, Giáp Lai lợn rừng.
Vân quan, Hoành lĩnh xe từng,
Con tầu ca nốt trông chừng Mê Kông.
Tuồng Bình Định, rạp Phú Phong,
ổ Nam nước mắm, tỉnh Đông chè tầu.
Phong lưu chẳng thiếu đâu đâu
Nước non đưa đón khắp hầu gần xa.
Nay về Bất Bạt quê nhà
Sông to cá nhớn lại là thứ ngon.
Vắng bè bạn có vợ con,
Xa xôi xã hội, vuông tròn thất gia.
Trăm năm hai chữ Tản Đà,
Còn sông còn núi còn là ăn chơi.
Dở hay muôn sự ở đời
Mây bay nước chảy mặc người thế gian.

Chơi lâu nhớ quê về thăm nhà,
Đường xa, người vắng, bóng chiều tà.
Một dãy lau cao làn gió chạy,
Mấy cây thưa lá sắc vàng pha.

Ngoài xa trơ một đống đất đỏ,
Hang hốc đùn lên đám cỏ gà.
Người nằm dưới mả, ai ai đó ?
Biết có quê đây hay vùng xa ?

Hay là thuở trước kẻ cung đao
Hám đạn liều tên quyết mũi dao,
Cửa nhà xa cách, vợ con khuất,
Da ngựa gói bỏ lâu ngày cao?

Hay là thuở trước kẻ văn chương
Chen hội công danh nhỡ lạc đường,
Tài cao phận thấp, chí khí uất,
Giang hồ mê chơi quên quê hương ?

Hay là thuở trước khách hồng nhan
Sắc sảo khôn ngoan đất trời ghen,
Phong trần xui gặp bước lưu lạc,
Đầu xanh theo một chuyến xuân tàn ?

Hay là thuở trước khách phong lưu
Vợ con đàn hạc đề huề theo,
Quan san xa lạ đường lối khó
Ma thiêng nước độc phong sương nhiều ?

Hay là thuở trước bậc tài danh
Đôi đôi lứa lứa cũng linh tinh
Giận duyên tủi phận, hờn ân ái
Đất khách nhờ chôn một khối tình ?

Suối vàng sâu thẳm biết là ai ?
Mả cũ không ai kẻ đoái hoài!
Trải bao ngày tháng trơ trơ đó,
Mưa dầu nẵng dãi, trăng mờ soi!

Ấy thực quê hương con người ta
Dặn bảo trên đường những khách qua:
Có tiếng khóc eo thời có thế,
Trăm năm ai lại biết ai mà ?

Ngồi buồn ta lại viết thư chơi
Viết bức thư này lại trách ai
Ai những nhớ ai, ai chẳng nhớ
Để ai luống những nhớ ai hoài!
Phố Hàng Lọng tiếng người chưa động
Báo An Nam giấc mộng đương dài
Hoả xa còi hét bên tai
Giật mình chợt tưởng như ai gọi mình.
Cho hay vẫn si tình là thói
Nào có đâu ai gọi mà thưa
Trông ra non nước mịt mờ
Nghĩ nguồn cơn lại bây giờ nhớ ai ?

Dải sông cũ đầy vơi cữ nước
Đỉnh non xưa tan tác ngàn mây
Nước mây ngày tháng đổi thay
Non sông ngày cũng một ngày khác xưa.
Tình thư gửi đến chưa ? Chưa đến ?
Nước non này ai hỡi, hỡi ai!
Ngư nhàn trông mất tăm hơi
Nước mây man mác cho người sầu thương.
ứa bốn bể đôi hàng lụy ngọc,
Gầy ba đông một vóc xương mai!
Ơn nhà nợ nước hai vai
Nước nhà ai để riêng ai nặng nề!
Trông mây nước bốn bề lạnh ngắt
Ngắm non sông tám mặt sầu treo
Đường xa gánh nặng bóng chiều
Cơn giông biển lớn, mái chèo thuyền nan.
Nghĩ thân thế mềm gan lắm lúc,
Nhìn giang sơn bạc tóc như chơi
Mong ai mỏi mắt chân trời
Nhớ ai, đi, đứng, ăn, ngồi thẩn thơ.
Thế mà gửi tình thư hai bức
Những là mong tiêu tức tám năm
Phải rằng ai hẳn vô tâm
Núi sông mây nước cũng nhầm bấy nay.
Người bệnh yếu, hơi may lạnh trán
Đêm thu trường tựa án thâu canh,
Phố phường rộn rã trần thanh
Ngoài song con sẻ trên cành tiếng kêu.
Chuyện non nước còn nhiều chưa hết
Sẵn bút nghiên lại viết cho mình
Thứ ba, này bức thư tình
Phục thư chẳng thấy thời rành không ai.